Ўзбекистонда туриб фақат рус тилида иш юритадиган Podrobno.uz Интернет нашри 2018 йил 21 январда “Каримов Фондида Фарғона водийсидаги талон-тарожларнинг сабабларини айтиб беришди”(В Фонде Каримова рассказали о причинах погромов в Ферганской долине) номли мақола эълон қилибди.

Умумий гаплар билан бошланган мақола 1989-1990 йилларга оид 4 та воқеага тўхталади.

1. 1989 йил июнь ойининг бошларида Марғилонда ўзбеклар ва месхет-турклари ўртасида чиққан қонли воқеалар.

2. 1989 йил 21 октябрда Ўзбекистон Олий Совети ўзбек тилини давлат тили қилувчи қонун қабул қилиши.

3. 1990 йил 21 мартда Бўкада бошланиб, кейин Паркентда ҳам давом этган, ўзбеклар ва месхет-турклари ўртасидаги қонли воқеалар.

4. 1990 йил июнь ойининг бошида Ўш-Ўзгенда ўзбеклар ва қирғизлар ўртасидаги қонли воқеалар.

Шу воқеаларга оид ҳақиқат эса қуйидагича.

БИРИНЧИСИ. Ислом Каримов Фонди иддао қилишича, 1989 йил июнь ойининг бошларида Марғилонда ўзбеклар ва месхет-турклари ўртасида чиққан қонли воқеалар бутун Фарғона водийсини ёндирибди, 100 дан кўпроқ киши ўлдирилибди, 1 мингдан кўпроқ одам яраланибди, айнан ўша кунлари Ислом Каримов республика раҳбари этиб сайлангач, у тезда Фарғонага бориб, ўта ақлли ишлари билан қонли жанжалнинг кенгайиб кетишининг олдини олибди.

Мақолада Podrobno.uz сайти бу мақтовларни тўла қўллаб-қувватлаётгани кўриниб турибди. Ваҳалонгки, у ерда ёлғонлар кўп. Марғилонда қонли воқеалар бошланган куни “Бирлик” Халқ Ҳаракатининг раиси Абдураҳим Пўлат Москвада эди. СССР КГБсининг ходимлари уни қидириб топиб, махсус учоқларида Фарғонага олиб келганлар ва айнан Абдураҳим Пўлат қонли воқеаларни тўхтатган. Бу воқеалардан 2 ҳафта кейин Ислом Карим Ўзбекистоннинг эмас, Ўзкомпартиянинг раҳбари этиб сайланган. У пайтгача водийдаги месхет турклари Россияга учоқларда олиб кетилган ва жанжалнинг ўчоғи йўқ қилиб бўлинганди.

Нима, Podrobno.uz сайтининг аҳмоқ журналистлари шундай нарсаларни ҳам билмасмидиларки, Ислом Каримов Фондининг иддаолари ёлғон эканлигини кўрсатиб бермадилар?

ИККИНЧИСИ. Ислом Каримов Фонди ўзбек тили давлат тили қилиниши хусусида ҳам ёлғонларни ёзган. Нимамиш, Ислом Каримовнинг мардларча қилган сиёсий қадамлари натижасида ўзбек тилига давлат тили мақоми берилган эмиш.

Аслида, айнан “Бирлик” фаоллари 1989 йил 19 март куни ўзбекларни ўз тарихларида биринчи марта митингга олиб чиқиб, ўзбек тилига давлат тили мақоми беришни талаб қилганлар. Эс-песи чиқиб кетган Ўзбекистон раҳбарлари тахминан 10 кунчадан кейин, оммавий ахборот воситаларида ўзбек тилини давлат тили қилиш қонунининг лойиҳасини эълон қилганлар. У пайтда Ислом Каримовни ҳеч ким билмасди ҳам. Ислом Каримов ўша йили ёзда ўзбекларнинг бошига ўтқазилгач, эълон қилинган қонун яхши эмаслигини, уни такомиллаштириш кераклигини талаб қилиб митинг ҳамда намойшларини давом эттирган “Бирлик” фаоллари ва уларнинг тарафдорларини Ислом Каримов калтаклатган, қарияларнинг юзини қонаттирган, ёшларни қаматган эди. Буларнинг ҳаммаси видеоларга олинган.

21 октябрда тил ҳақидаги қонун қабул қилинишидан олдин, “Бирлик” 18 октябрга навбатдаги митингини эълон қилди. Абдураҳим Пўлатни ўша куни эрталаб ишхонасидан ушлаб кетишган ва кечгача Тошкент шаҳар прокуратурасида ушлаб ўтиришган. У кечқурун прокуратура ходимларининг кўзини шамғалат қилиб қочиб чиққанда, Ленин майдонига киролмаган “Бирлик” фаолларининг унча катта бўлмаган гуруҳи "Ўзбекистон" меҳмонхонаси олдида митинг қилиш учун кетишаётган экан. Абдураҳим Пўлат атайлаб бошқарувни қўлга олмай, оддий иштирокчи сифатида митингчилар ичида турган. Қоронғи пайтда бўлган бу даҳшатли митингдан эс-песи чиқиб кетган Ислом Каримов ўзбек тилини давлат қилувчи қонунни “Бирлик”нинг талаблари бўйича ўзгартириб қабул қилдиртирган.

Нима, Podrobno.uz сайтининг аҳмоқ журналистлари шундай нарсаларни ҳам билмасмидиларки, Ислом Каримов Фондининг иддаолари ёлғон эканлигини кўрсатиб бермадилар?

УЧИНЧИСИ. 1990 йил март ойида Бўка ва Паркентда қонли воқеалар бўлаётган жойга Ислом Каримов ҳам борган, аммо Абдураҳим Пўлат халқ олдида қисқа, аммо оташин сўзларни айтаётган пайтида, Ислом Каримов уни тўхтатмоқчи бўлган, аммо ўзбеклар уни “Онангни фалонига фалон” деб очиқча ҳақорат қилаб, митинг еридан қувлаганлар. Ислом Каримов Фонди эса, Бўка ва Паркентдаги воқеаларни Ислом Каримов тўхтатганини айтибди.

Нима, Podrobno.uz сайтининг аҳмоқ журналистлари шундай нарсаларни ҳам билмасмидиларки, Ислом Каримов Фондининг иддаолари ёлғон эканлигини кўрсатиб бермадилар?

ТЎРТИНЧИСИ. 1990 йил июнь ойининг биринчи кунларида Ўш ва Ўзгенда ўзбеклар ва қирғизлар ўртасида қонли воқеалар бўлаётгани ҳақидаги хабарлар “Бирлик” раҳбариятигача етиб келди. Оммвавий ахборот воситалари жим эди, хабар оддий одамлар орқали етиб келган. Ана ўшанда, Абдураҳим Пўлат хотираларида ёзишича, у ва СССР халқ депутати, “Бирлик” аъзоси Пўлат Охун Компартиянинг Тошкентдаги Марказий Комитети биносига дарҳол етиб бориб, Ислом Каримов билан учрашув талаб қилишган. Аммо, у Ўзкомпартиянинг ўша куни ўтказилаётган қурултойида экан.

Ўшанда Пўлат Охун ва Абдураҳим Пўлат - Пўлат Охуннинг депутатлик бланкида Ислом Каримовга қўл билан хат ёзиб, қабулхонага ташлаб кетдилар. Кечқурунга яқин хабар келдики, Ўш-Ўзгенда бўлаётган воқеалар туфайли Ўзкомпартиянинг қурултойи тезлик билан ишини ўша куниёқ бекитибди. Абдураҳим Пўлат ва Пўлат Охун яна Марказком биносига борсалар, у ердагилар жуда чарчаган Ислом Каримов ухлагани кетганини айтишибди.

Абдураҳим Пўлат Ўзбекистон Министрлар Совети биносига бориб, ўша пайтдаги Министрлар Советининг раиси Шукрулло Мирсаидов билан учрашув талаб қилган. Шукрулло Мирсаидов уни қабул қилишга мажбур бўлган. У Абдураҳим Пўлатнинг кўплаб талабларидан биттасинигина бажарган ва Қирғизистон Министралар Советининг раисига телефон қилиб, Ўш-Ўзгендаги қонли воқеаларни тўхтатиш учун кескинроқ ишлар қилишга чақирган. “Бирлик” раҳбари олдида ўтирганини ҳам очиқча айтган.

Эртаси куни СССР Президенти Михаил Горбачевнинг миллатлараро муносабатлар бўйича маслаҳатчиси, буюк қирғиз ёзувчиси Чингиз Айтматов Москвадан Тошкентга Абдураҳим Пўлатга шахсан телефон қилиб, эртага Ўшга кетаётганини, аммо йўлда Тошкентда тўхтаб, уни ўзи билан олиб кетишни режалаштираётганини айтди. Улар Тошкент аэропортида учрашдилар, аммо Абдураҳим Пўлат Ўзбекистон раҳабарияти ўзининг Чиниз Айтматов билан бирга Ўшга боришига қарши чиқаётганини кўриб, шундай деган эди: “Ҳозир орадаги муносабатларни гаплашадиган ва ҳал қиладиган вақт эмас. Сиз ҳозирги миссиянгизни бажаришингиз учун Ўзбекистон раҳбарияти билан биргаликда иш қилишингиз керак. Шунинг учун мен бу ерда қоламан.” Шундай қилинди ҳам.

Хуллас, ўшанда қонли воқеалар тўхтатилди. Аммо, “Бирлик” тинчимади, қонли воқеаларга йўл қўйган Қирғизистон раҳбарини истеъфога кетказишни талаб қилишга бошлади ва бир неча ойдан кейин бунга эришди. Қирғизистон парламенти 1990 йил 27 октябрда аввалги коммунист президентни лапозимидан четлатиб, ўрнига машҳур олим Асқар Ақаевни сайлади.

Кейинчалик Абдураҳим Пўлат Марказий Осиё давлатлари демократик ташкилотлари раҳбарларининг Иссиқ-кўл бўйидаги учрашувидан кейин Бишкекга келганида, уни Асқар Ақаев шахсан қабул қилганининг сабаби, у ўзининг сайланишида “Бирлик”нинг ҳам роли борлигини тан олгани эди. Кейин Бишкекдан Ўшга келган Абдураҳим Пўлат у ерда қирғиз ва ўзбек жамоаларининг фаоллари билан учрашиб, орадаги кескинликни янада юмшатди. Ўш вилоятининг раҳбари, ўзи ташаббус кўрсатиб, Абдураҳим Пўлат билан учрашгани ва унга миннатдорчилик билдиргани ҳам ҳақиқатдир.

Нима, Podrobno.uz сайтининг аҳмоқ журналистлари шундай нарсаларни ҳам билмасмидиларки, Ислом Каримов Фондининг “Ислом Каримовнинг кескин ва мардона қадамлари туфайли турли миллатлараро конфликтларга чек қўйилди, 1990 йил июнь ойида Ўшда ҳам шундай бўлди.” деган ёлғондакам сўзларини ўз мақолаларида реклама қилдилар? Нега Podrobno.uz сайти Ислом Каримов Фондининг иддаолари ёлғон эканлигини кўрсатиб бермади?

* * * * *

Бу каби саволларимзнинг жавоби битта эканлигини ҳам биламиз: Podrobno.uz сайти пасткашларнинг, Ўзбекистон ва ўзбек миллати душманларининг жарчисидир. Улардан жавоб сўраладиган кун ҳам келади.

Расмда – миллатлараро жанжал пайтида аввал бузиб, кейин ёқиб ташланган бир уйнинг қолдиқлари.