Журнал Ҳаракат №1 (8) 1997. Якин тарих сахифалари
Абдулазиз Махмудов. - Хамма айбларни инкор киламан.
Ма'лумки, Узбекистон хукумати демократик мухолифатни йук килиш максадида 1992 йилнинг урталарида бошлаган террорини оклаш учун "Миллий мажлис" ташаббус гурухининг а'золари устидан уйдирма даволар билан жиноий иш кузгаб, уларни суд килдирган эди. Уша пайтда репрессия аппаратининг бир булагидан бошка нарса булмаган Узбекистон Олий суди (О.Т.Тургунбоев - раис, "халк" маслахатчилари - М.Мирзаахмедова, Ф.Шоахмедова, котиб - И.Жамолов, прокурор Э.Ж.Жураев), адвокатлар Б.Иброхимов, Д.Саидмухамедова, Н.Абдусаломов айбланувчилар билан биргаликда очилган давонинг мутлако асосиз эканлигини исботлаб берсаларда, хукуматнинг амрини бажариб мухолифатчиларга узок муддатли камок жазолари берди. Айбсиз айбланганлардан бири Абдулазиз Махмудовнинг шу суддаги сунг сузини укувчиларимизга такдим килмокдамиз.

Хазраткул Худойберди тайёрлаган "Миллий мажлис: гунохсиз айбланганлар" китобидан олинди.

* * *

Гражданин прокурор, хурматли суд а'золари, адвокатлар!

Мен, Махмудов Абдулазиз Абдулхакович, 1950 йилда тугилганман. Миллатим тожик, тугилган жойим Фаргона вилоятидир. Олий ма'лумотни Москва шахрида олганман. Касбим кинопублицист. Оилалиман. уч фарзандим бор. Хотиним рус миллатидан. Хозирги кунда оилам билан Тошкент шахрида яшайман.

"Узбеккинохроника", "Узбекфильм" киностудияларида, "Останкино" телевидениесида кинодраматург ва режиссёр булиб ишлаганман. Киноматографистлар уюшмасининг а'зосиман. Фаолиятим давомида киркка якин хужжатли, илмий-оммавий, укув, реклам ва шунга ухшаш фильмлар яратганман. Собик СССР вактида бир канча кинофестивалларда катнашиб, уларда турли мукофотларга лойик курилганман.

1989 йилда Фаргона фожеаларини суратга олдим. Мен бу билан собик СССРда миллатлараро муносабатларга багишланган "Кичик биродар" номли хужжатли фильм яратмокчи эдим. Лекин Узбекистон компартияси гоявий сабабларни рукач килиб, мени бу ишдан четлаштирди.

1989 йилнинг 1 августидан бошлаб мустакил киножурналист сифатида АКШ, Япония, Буюк Британиянинг турли кинокомпаниялари билан ва "Останкино" телевиденеесининг "Взгляд", "До и после полуночи" номли курсатувларда хамкорлик килганман. "Огонёк" журналининг кино иловасини яратишда, Россия, Вильнюс, Каунас телевидениесининг курсатувларида катнашганман.

1989-92 йилларда "Бирлик" халк харакати ташкил килган митингларни, намойишларни, конференцияларни, "Демократик Россия" ташкилотининг оммавий митингларини, собик СССРнинг "Демократик харакатлар минтакалараро ассоциация"сининг конференчиясини суратга олдим.

1989 йилда Фаргона ва Кукондаги фожеаларни, 1990 йилдаги Паркентдаги конли вокеаларни, 1990 йилда Андижонда булган тус-тупалонларни, 1990 йилда Уш ва Узгенда булган конли вокеаларни, 1990 йилда Тошкентда ва Наманганда булиб утган оммавий чикишларни суратга олганман.

1991 йилнинг 19-21 август кунлари Москвада "Ок уй"нинг химоясида катнашдим, август вокеаларини суратга олдим.

Узбекистонда булиб утган оммавий чикишларни ва норозилик намойишларини суратга олаётганимда бир неча марта Узбекистоннинг коммунистик хукумати тарафидан тазйик остига олиндим, калтакландим, уч кундан ун кунгача хибсга ташландим.

1989 йилнинг май ойида "Бирлик" халк харакатининг Та'сис Курултойида Харакатнинг Марказий Кенгаши Хай'ати а'золигига сайландим. Харакатнинг рахбарларидан бири сифатида "Бирлик Ижодий Уюшмасини" бошкардим. 1989-91 йилларда собик СССРда тузилган "Демократик Конгресс"да "Бирлик" вакили булдим.

1991 йилнинг иккинчи ярмида гоявий масалаларда келишолмаганимиз сабабли "Бирлик" рахбариятидан чикдим. Харакатнинг Марказий йуналишдаги фракциясини тузишга уриниб курдим. 1992 йилнинг 1 майидан э'тиборан "Миллий Мажлис" ташаббус гурухининг а'зосиман.

1992 йилда "Абдулазиз" номли хусусий киностудияни расман руйхатга олдирдим ва ва хозиргача унинг рахбариман.

Узбекистон Олий Кенгашининг 11 сесеяси 1959 йил 21 майда кабул килган Узбекистон ССР Жиноят кодексининг 62-моддасига биноан 1993 йилнинг июль ойида давлатга карши фаолият олиб боришда айбланиб судга тортилдим.

62-модда умумий булиб, унинг таркибига куйидагилар киради:

54-модда: Ватан хоинлиги;
55-мода: Жосуслик;
56-модда: Террористик фаолият;
57-модда: Узга давлат вакилига нисбатан террористик харакат;
58-модда: Купорувчилик;
59-модда: Зараркунандалик;
60-модда: Антисовет пропагандаси;
61-модда: Урушни ташвикот килиш;
62-модда: Ута хавфли давлат жиноятларини амалга ошириш учун уюшган фаолият, я'ни антисовет ташкилотига а'золик.


Шундай килиб, 62-модда юкоридагилардар ташкил топади ва мавжуд Кодекснинг 54-61 моддаларига биноан хукм чикаради. Бу моддаларга асосланиб кандай жазо берилиши мумкин? Асосан 10-15 йилгача озодликдан махрум килиш ва мол-мулкни мусодара килиш.

1959 йилгача 62-модда 58-модданинг урнида, я'ни аксилинкилобий фаолият урнида кулланилар эди. Шахар прокурори ва давлат кораловчиси, айни пайтда терговчи хисобланадиган Эргаш Жураев бизни шу модда билан айбламокда. Сталин жиноят кодексининг ушбу дахшатли моддаси билан коммунистик режим ГУЛАГларида ун миллионлаб кишиларнинг хаётига зомин булди. Лекин зулмнинг чеки бор. СССР номли Россия Империяси кулади. Коммунистик гоянинг Маркс, Энгельс, Ленин каби "худо"лари хаётдан уло.ктирилиб ташланди. Аллохнинг иродаси билан Узбек халки кулликдан кутилди. Собик мустамлакалар учун янги давр - демократик тараккиёт даври бошланди. Узбекистон Инсон хукуклари Декларациясини, Хельсинки шартномасини якунловчи хужжатларни имзолади. БМТнинг а'зоси булди. Лекин аввалги тузумдаги казарма рухи ва ахлоксизлик принципи хамон яшаб келмокда.

Мамлакатни узларига демократияни никоб килиб олган кечаги коммунистик партиянинг зуравонлари бошкармокдалар. Улар тез-тез телевидение, радио ва матбуот оркали "Шахар бедарвоза эмас" деган гапни такрорлайдилар. Урта асрда тугилган ва демократик коидаларни тамоман инкор киладиган бу ибора оркали улар халкни ким бошкараётганини, бизнинг рухимизнинг, фикрларимизнинг, келажагимизнинг хакикий хужайинлари ким эканлигини та'кидламокчи буладилар. Хамма нарса уларнинг кулидадир. Хокимият, моддий бойликлар, радио, телевидение, матбуотни улар эгаллаб олганлар, демак хакикатни уз билганларича талкин киладилар. Халкка факат итоат килиш юклатилган. Халк эшитиши, куриши, карсак чалиб хурсандчилик билан уз хужайинларини дастаклаши мумкин. Лекин асло хужайинларининг ишларига аралашмаслиги лозим, акс холда халкни тепкилашлари, мажрух килишлари ва ёки улдиришлари мумкин. Бир суз билан айтганда, инсон Брежнев вактидагидан хам баттар ёлгон ва иккиюзламачилик мухитида яшаши лозим булади. Аввал комунистик келажак хакида сафсата сотилар эди, бугун эса демократик келажак хакида сафсата сотилмокда.. Ушбу суд тамошаси менинг сузларимнинг далили булиб, прокуратура режиссерлари мени унда рол уйнашга мажбур килдилар. Лекин бу "томоша"нинг мохияти унинг муаллифлари уйлаганларидан кура хам жуда чукурдир. Улар бу оркали бир саволга жавоб топиш мажбуриятида колдилар: "Узбекистонда Демократик тузум куриладими ёки йукми?" Чунки "Миллий Мажлис" гояси бу демократия, кенг халк оммасини, партияларни, харакатларни давлатни бошкаришга жалб килиш ва турли ижтимоий гурухлар ва диний катламлар орасидаги узаро муроса гоясидир.

Менга куйилган айбларнинг хаммасини инкор киламан. Бу ерда судланаётганларнинг биронтаси билан хокимиятни кулга олиш учун келишганим хам йук, фукаролар урушини таргибот килганим хам йук, давлат тунтаришини амалга ошириш учун ташкилот тузганим хам йук. Факат маст-аласт кишигина бундай айбни менга тункаши мумкин. Шундай булса хам бу кулгули хамда фожеали томошани тайёрлашни буюрганларнинг акл-заковатига ишонишни хохлайман. "Биз минтакамизда тинчлик ва баркарорлик саклаймиз", дея дунё жамоатчилигини лакиллатишни бас килиш керак. Эртага, индинга нима булишини хеч ким айта олмайди. Дунёнинг турли бурчакларида фукаролар уруши давом этмокда, кон тукилмокда, гунохсиз одамлар улдирилмокда. Биз хам уз давлатимизни алгов-далговларга дучор килолмаймиз. Бизнинг узаро булиб оладиган нарсамиз йук. Келинг сабр-токатли, хатолар булса узаро кечиримли булайлик. Агар узбек халкининг келажаги хакида гаплар ёлгон булмаса, хукумат ва мухолифат вакт борида музокараларга бориши ва кучларни бирлаштириб замонавий демократик давлат куришга келишиб олиши керак.

1 август 1993 йил