Журнал Ҳаракат №2 (29) 2001. Мактублардан сатрлар
Шамсиддин - Фукаролар урушининг биринчи натижалари ёки Сариосиёликларнинг кисмати
Инсонлар кисмати...

Уларнинг накадар аччик булши ва аксинча на кадар ширин булиши мумкинлиги инсоният тарихидан маълум. Хар бир жамиятнинг хам кисматини доимо инсонлар кисмати узгпртириб келган ва ёки бошкача килиб айтадиган булсак такдири азалдан шундай килиб белгиланган. Мустакил Узбекистоннинг мустакил сиёсати кимларгадир ёкмаётганлиги купгина манбалардан эътироф килинади.Айникса бу хол хукумат органлари томонидан хам тан олиниши бир ёкдан ажаблантирса, бошка тарафдан хайратлантиради хам. Ажаблантрадиган томони шундаки, кумирни ок, корни кора дегувчилар узларини инсонпарвар килиб курсатишга накадар одатланган булсалар, уйдирмаю ёлгонларига узлари хам ишонмайдилар. Хайратга соладиган томони эса тагин ушаларнинг уз ёлгонларини дунёга рост килиб курсатишларидир.

Албатта, Сурхондарё вилоятининг Сариосиё ва Узун туманларида 2000 йилнинг ёзи ва кузида содир булган ходисалар купчиликнинг ёдида. Ватанфурушлигу террорчиликларда айбланган кимсаларга элнинг нафратию лаънатларини ёгдирган ижодкорлар канча булди ва нихоят халкпарвар хукуматимизнинг махаллий ахолига килган бегараз кумагини мадх этувчи маддохлар канча булганди. Камина Узбекистон Инсон Хукуклари Жамияти Кашкадарё вилоят булими раиси Шоврик Рузимуродов хамрохлигида Сариосиё туманидан мажбурий равишда вилоятнинг Шеробод туманига кучирлган ахоли билан учрашиш максадида Сурхондарёга сафар килдик. Сурхондарё деганда Республиканинг унутиб булган вилояти, ёки аникрок килиб айтадиган булсак халки куз унгимизга келади. Сариосиё туманидан мажбурий кучирилганларнинг бир кисми Шеробод туманидаги «Зарбдор» жамоа хужалигига келтирилганди. Шу йилнинг ноябрь, декабр ойларида Сариосиёликлар учун уй-жойлар курилганлиги, уларга уч махал бепул овкат берилиши, хар бир оилага 700.000 сум микдорида ёрдам пули ажратилганлиги каби дабдабалик ахборотлардан кулоклар коматга келганди. Хуш, аслида ахвол кандай?

Хакикатнинг кузига тик караб тан оладиган булсак, бугунги кунда уларнинг ахволига маймунлар йиглайдиган даражада холос. Бизнинг бу гушага ташрифимиз нихоятда кутилмаган хол булди. Чор тарафдан куйилган милиция постларини айланма йуллар билан кесиб утиш ва ун чакиримдан зиёд йулни пиёда босиб утиш осон эмаслигини албатта хар биримиз хис кила оламиз. Режа асосида курилган бежиримгина уйларни курганимиздла эса биз хакикатдан хам кувондик. Кувондик, аммо кайдан билибмизки бу шурига шурва тукилганларнинг жисму жонлари гам гуссадангина иборат эканлигини. Кучада туп-туп булиб юрганларнинг якинларига борамиз. Салом аликдан сунг саволга тутамиз:

- Янги уйларингиз калай энди, маъкулми?

- Ха, - дейди тогликларга мос либос кийган бир аёл. - Авваллари у ёкни Ватан тутган эдик, энди бу ерга урганамизда. Бу ерга келтирилганлар узбек тилида эркин сузлаша олмайдилар. Аёллар эса мутлок тушунишмайди. Биз кимлигимизни ва ташрифимиздан максадимизни тушунтириб бердик. Ва нихоят шундан сунгина, Шеробод чулидаги Сариосиёликларга жон кирди. Ха, азизлар, улар тогу тошлардаги уйларидан айрилиб милициянинг дубинкалари зарби остида мана шу чулу биёбонга келтирилдилар. Хозирги кунда улар орасидан юз нафардан зиёд хамкишлокларининг такдири номаълум. Хукумат посбонлари уларни олиб кетганча улар кайтиб келмаган. Бу шурлик халк кучиб келар экан, хаттоки иссикрок кийим кечагини хам олиб келолмаган. Аникроги Узбекистон милицияси ва аскарлар олиб келтишга йул беришмаган. Ва хозирда иссик уринга, нону чойга зор яшамокдалар.

- Уз жойларингизга кетишни истамайсизларми? - савол берамиз уларга.

- Бизга тухмат килдилар, - дейди узини Ахматкул Кодиров деб таништирган мажбурий кучманчи,- биз хеч кандай жангариларни хам билмаймиз, кайтанга хукумат аскардарига чой нон килиб берган эдик. Уруш булгудай булса бизларни химоя килади, деб уйлаган эдик. Мана, уй-жойимиздан айрилдик. Хозир уйларимизни йук килиб у ерларга мина куйишган эмиш. Каерга борамиз энди?! Акам Хазратккулни олиб кетишди, улигини кумгани бордим…

Кучманчининг сузи бугизида колди. Пик-пикк йиглаганча бизга хат ёзиб берди. Мана уша хатдан кучирма:



Мен Кодиров Ахмадкул, акам Кодиров Хазраткул 1956 йилда тугилган. Узун урмон хужалигида, Зевар булимида йигирма йил ишлаган. Давлатга хеч кандай хиёнат килган эмас, лекин бир нарсага хайронман, мени акам Кодиров Хазраткулни 11-чи куни Йулдошев деган подполковник, милиция, Сариосиё туманида замначальниу булиб ишлаган, шу одам Камол деган участка вакили билан олиб бориб 14-чи куни улигини Сариосиё туман Т. Хилиров жамоа хужалигига юборган. Мен бориб акамни улигини курсам боши ёрилган, куллари синдирилган, бармоклари синдирилган, оёклари синдирилган, отвёртка билан камида 50 жойидан тешилган, хамда узлари операция килиб керакли жойларини олган. Ундан ташкари, бу одамнинг узи куркиб юраги ёрилиб улган деб улган одамни гунохкор килганлигидан афсусланаман. Илтимос, инсонни шундай азоб бериб улдириш мумкинми, яна унинг устига одамнинг моякларини уриб ёриб ташлаган.



Кодиров Ахматкул
Имзо
10 январь 2000 йил.

Мана узгартирилмасдан берилаётган яна бир кучирма:



Мен Кодиров Ахматкул милиция подполковниги Аминов Бахром деган Сурхондарё вилоят ички ишлар булими бошлигига кириб булган вокеа ва курган жабримни айтсам: «Сен духтурмисан... Мана буни ёзиб олиб бориб каматиб куй деб сиёсат килиб куркитмокчи булиб даъво килма деяпди».

Имзо



Бундан ташкари Шеробод туманининг «Зарбдор» жамоа хужалигига мажбурий кучириб келтирилган Сариосиёликлар узлари орасидан танлаб олиниб камокка ташланган хамкишлокларининг исм фамилияларини хам такдим килдилар. Уларнинг хисоби 100дан ошади, аммо хозирча аниклай олганлари куйидагилар:
1. Каримов Даврон
2. Рахимов Шукрилло
3. Хайитов Мухибулло
4. Бобоев Акмал
5. Нахангов Мухибулло
6. Алиев Муродали
7. Азизов Убайдулло
8. Хамзаев Жаббор
9. Азизов Саъдулло
10. Хамзаев Саттор
11. Азизов Неъматулло
12. Олтиев Субхонкул
13. Азизов Муродулло
14. Олтибоев Икромкул
15. Тошев Шухрат.
16. Бобоев Меликул
17. Тошев Илхом
18. Назаров Садриддин
19. Алиев Сафарали
20. Назаров Займулобидин
21. Алмев Ниёзали
22. Назаров Каромидин
23. Алимахмадов Худойназар
24. Султонов Бектемур
25. Алимахмадов Султоназар
26. Султонов Мурод
27. Шерхолов Арбоб
28. Эшонкулов Каромадин
29. Донабоев Шохизинда
30. Султонов Машраб
31. Одинаев Хожикул
32. Ёров Абдурасул
33. Комилов Комилжон
34. Эшмуродов Берди
35. Мелибоев Рахмон
36. Жураев Ражаб
37. Мелибоев Жаббор
38. Камолов Бахром
39. Мелибоев Нурали


Сариосиё фожиаси у ерга хужум уюштирган жангариларни батамом кириб ташлаш билан тугамаган куринади. Сурхондарё вилоятининг Шеробод тумани «Зарбдор» жамоа хужалиги худудларида яшаб келаятган Узбекистон фукароларининг танг ахволи бу фикримизга яккол далил була олади. Биз билан сухбатда булган Кодиров Ахмадкул Махматкулович олти фарзанднинг отаси булган тугишган акаси Хазраткулнинг вахшийларча улдирилганлигига норозилик изхор этиб «Акамга ухшаб ертулада азоб тортиб улгунча озодликда улганим афзал эмасми. Атиги икки кун ичида акамнинг бошига етдилар».

Азизлар, бу дил исёни демакдир. Бу мана шу Ватанга, унинг хукмдорларига булган ишончсизлик ва нафрат исёни эмасми?

Ха, биз узбеклар - узим чиккан тепа омон булсин - кабилида яшашга куникиб булдик. Бу билан эса, факат ва факат нафсини кондириш илинжидагина яшайдиган хайвондан нима фаркимиз колди экан?! Юрт ичкарисида авж олиб бораётган бундай зулму истибдод хеч бир даврда булмаган. Лак-лак инсонларнинг аччик кисмати учун ким жавобгар? Президентми, хукуматми ёки махаллий рахбарларми? Афсуски, йук! Афсуски, бирор жавобгар кимса топилмайди! Афсуски, кун сайин ахволи огирлашиб бораётган узбек халкининг мусибати хеч кимни, худди юрт рахбарларини кизиктирмаганидек, узгаларни хам кизиктирмайди. Итарганни ит емас, дейди халкимиз. Ёинки маданиятлирок килиб айтадиган булсак, бошка бир хикматда, Худо урганни бандаси туртади, дейилади. Э-вох, бундан чикди халкимизни Худо урган эканда. Ха, Худо урибдики, тепамизга тепса тебранмаслар рахбар булиб келди. Худо урган эканки, додимизни хеч ким тингламайди. Худо уриб шу заминда, шу халку шу миллат тимсолида дунёга келибмиз. Бунинг учун ким айбдор. Яратгувчи парвардигорми. Астофуруллох, беайб парвардигор, дейдилар. Демак узимиз, узимизнинг бепарволигимиз сабаб, узимиз айбдормиз.

Бизнинг дилимиз бугунги ахволимизга карши исён килмас экан, Кодиров Ахмадкулнинг дили каби, келажагимиз бундан хам аёнчли булиши мукаррар.



Шамсиддин