07 August 2015
20:55 - “Ҳаракат” хатқутисидан: “Газни Хитойга бериб, тезак ёққан ўзбегим” (2-чи қисм)

Сунги 20 йил ичида Узбекистонда мингдан ортик керакли-кераксиз коллежлар куриб ташланди, Яна канчаси тулик таъмирланиб, кайта жихозланди. Энг чекка кишлокларда хам транспорт, алока телекоммуникация,мехмонхона бизнеси, узи йук саноат учун мутахасислар таёрлайдиган коллежлар ва бошка-бошка сохалардадаги хашаматли бир коллежлар куриб ташланган. Вахоланки бундай кишлокларда мехмонхона,телакоммуникация, транспорт деган нарсалар у ёкда турсин, хаттоки, бу сохалар буйича таълим берадиган мутахасислар хам йук. Буни каранки, бир кишлок тулик иктисодчи, яна бир кишлок кишлок хужалиги буйича мутахасис, бошка бир кишлоклар бошка сохалар буйича мутахасисликларга укитилаяпди. Лекин бир кишлокнинг болалари бошкасига бориб укимайди. Бораолмайди хам. Бориб укигани билан иш хам топаолмайди. Шу коллежларнинг купчилигида ишлаётган ходимларнинг сони коллежга катнаётган укувчилар сонига деярли тенглашиб колади. Яна хар бири отнинг калласидаек иш хаки хам олишади. Бу коллежларни куриш, жихозлаш, иш хаки ва бошка харажатларни коплаш учун кетган маблагларнинг эса хисоб-китоби йук. Бу коллежлар хам четдан олинган карзлар хисобидан курилган экан.Энди узларингиз уйлаб курингизлар Узбекистондек.уз халкини бокаолмаётган давлат учун бунаканги бемаксад харажатларнинг нима кераги бор эди.

Хозирги пайтда кишлок жойларида далага чикиб ишлайдиган одам топилмай колаяпди. Бунга асосий сабаб фермер хужаликларида ишлаётган кишилар сомон билан гузапоядан бошка деярли иш хаки олмайди. Лекин мажлисларда факат карсак чалиб утиришдан бошка иш килмайдиган Олий мажлис депутатлари хар ойда энг кам ойлик иш хакининг юз баравари микдоридан ошириб иш хаки олишади. Оддий бир милиция ходими катта бир профессор ёки академик катори иш хаки олади. 12 йил ишлаганидан кейин эса академик ёки профессор оладиган пенсиядан хам купрок пенсияга чикиб олади. Армияда хизмат килаётган оддий бир аскар эса иккита академик ёки профессорларнинг иш хакини олиб, бор йуги 12 йил хизмат килганидан кейин эса деярли яна шунча пенсия хам олишади.Яна канча имтиёзли туловлари хам бор. Буларнинг купчилиги ватанга хизмат килиш учун эмас. Балки отнинг калласидаек иш хаки ва пенсиялар олиш учун “хизмат килишаяпди”. Вахоланки. Собик СССР даврида милиция ходимлари хам харбий хизматчилар хам куп катори иш хаклари олишар эди. Оддий аскарлар эса ойига 3 сум 80 тийин ойлик олишар эди.

Энди бир шундай савол тугулади. Милиция ходими ёки харбий хизматчиларнинг хизмат давридаги иш хаклари тугрисида бахслашиб утирмаса хам булади. Лекин уларнинг бор-йуги 12 йиллик хизматлари учун туланадиган бехисоб пенсияларга нима дейсизлар? Бу шахслар ок танлилармикан? Ёки Узбекистон шунчалик бойиб кетганми? Мана сизга бокимандачилик.. Бунаканги бокимандачилик,талон тарожлик,бемаксад харажатлар ва хужасизликлар хукм сурган мамлакатда кандай килиб тараккиёт булиши мумкин?

Кайси бир узбекдан Узбекистоннинг бойлиги нима деб сурасангиз албатта “Ок олтин” деб жавоб беришади. Хиндистонликлар сигирни мукаддас жонзод деб унга сигинса, бизнинг халкимиз пахтани энг мукаддас бойлик хисоблаб,унга сигиниб колган. Узбекистонда бир йилда уч млн. тоннадан ошикрок пахта етиштирилади. Шундан учдан бир кисми микдорида яъни бир миллион тонна атрофида тола ажратиб олинади. Хозирги пайтда жахон бозорида 1 кг. пахта толасининг нархи 1.40 АКШ доллорини ташкил килаяпди. Шу хисобдан Узбекистон бир йилда пахта толасидан купи билан 1 400 000 000 (бир млр. турт юз млн.) даромад олиши мумкин экан. Лекин шунча пахтани экишдан тортиб, пахта толасини ишлаб чикаришгача булган вакт ичида кетган харажатларни фойдадан чегириб ташланадиган булса. Узбекнинг “Ок олтинидан” олинадиган даромад табиий газдан олинадиган даромадларга нисбатан арзимаган бир суммани ташкил килиб колади. Бунга ишонмасаларингиз табиий газ билан пахта толасининг жахон бозоридаги нархини урганиб чикиб, бунга узларингиз бахо берингизлар.Лекин шу арзимаган суммани кулга киритиш учун бутун Узбекистон оёкка туради, Пахтани экишдан тортиб то уни териб олишга кадар барча ишлар куп сонли милиция, прокуратура ходимлари ва бошка купдан куп давлат идораларининг вакилларининг назорати остида амалга оширилади. Пахта майдонига тушиб колган чорва моллар суйиб хомталаш килиб юборилади. Хуллас битта фермерга бир нечта назоратчилар куйилади. Пахта терим пайтида эса бозорлар, барча идора ва ташкилотлар хаттоки. кучалар хам ёпиб куйилади. Буни руслар “мёртивий сезон” яъни улик мавсум деб номлаган эди.

Энди шундай бир савол тугилади. Нима учун арзимаган бир даромадни кулга киритиш учун шунчалик бир каттик назорат урнатилиб, бехисоб бойлик келтирадиган табиий газ бойликларининг талон-тарож килиниши ва бехуда йук булиб кетишининг олдини олиш учун хеч ким кизикмайди. Вахоланки. Пахтани ёкиб юборсанг,келаси йили усиб чикаверади.Лекин ёкиб юборилган табиий газни кайта тиклаб булмайди.

Узбекистоннинг мустакиллиги ва И. Каримовнинг хукумронлиги даври табиий газ бойликларидан ташкари бошка табиий бойликлар учун хам чексиз бир талофатлар даври булди. Бунга 1990 йилда бошланган томорка таркатишдек бир телбанома ишларни мисол килиб курсатиш мумкин.

1970 йилда Узбекистон ахолисининг сони 10 млн. дан сал купрок булган.1980 йилда 15 млн. 1990 йилда 20 млн. кишини ташкил килган. Хозир эса 30 млн.дан ошиб кетиб, Узбекистоннинг узига сигмай колди.Куриниб турибдики, Узбекистон ахолисининг сони 1970 йилдагига нисбатан салкам уч бараварига 1980 йилдагига нисбатан икки баравар, 1990 йилдагига нисбатан бир ярим баравар купайган. Агар Узбекистоннинг мустьакиллигидан кейин узларининг тарихий ватанларига кучиб кетган бир неча миллион бошка миллат вакиллари хозир хам бизда яшаб колганида билмадим, бунча ахолини каерга жойлаштирар эдик?

Куриниб турибдики, Узбекистон ахолси йил сайин эмас, балки кун сайин купайиб кетаётибди. Бундан ташкари Узбекистон ахолисининг 70 фоиз кисми кишлокларда яшайди,Уларнинг асосий машгулотлари хам кишлок хужалиги ишлари. Ахолининг колган 30 фоизи шахарларда яшайди. Вахоланки ривожланган давлатларда бунинг тескариси булиб, ахолининг деярли 80-90 фоизи шахарларда, колган кисми эса кишлокларда яшайди.

Энди узларингиз уйлаб курингизлар, шундай холатда Узбекистон хукумати бундай шитоб билан купайиб келаётган ахолини уй-жой билан, ва иш уринлари билан таъминлаш учун ишни нимадан бошлашлари керак эди?

Бу саволга хам узим жавоб беришга харакат киламан. Хар калай авлиё эмасманку, лекин менинг фикримча бу муаммоларни ижобий хал килиш учун куйидагича иш тутиш лозим эди:

Ахолининг кескин даражада купайиб кетишининг олдини олиш учун тугулишни онгли равишда камайтиришлик чораларини куриш, йил сайин эмас, балки кун сайин купайиб кетаётган ахолини уй-жой билан таъминлаш ва уларга яшаш учун нормал шароитлар яратиб бериш учун шахарларни, айникса кишлокларга якин булган кичик шахарларни ривожлантириш,ахолини иш билан таъминлаш учун эса асосий эътиборни саноат ишлаб чикаришини ривожлантиришга каратиш лозим эди.

И.Каримов эса бу ишларни мутлако тескари томонидан бошлаб юборди.Ха, И.Каримов давлат рахбари булиб амал курсисига утирган дастлабки кунлардан бошлаб уз фаолиятини бекорчи хотинларга нафакалар тулаш,ахолига томорка таркатиш ва узи йук саноат корхоналари ва бошкалар учун мутахасислар таёрлайдиган кераксиз коллежлар куришдан бошлаб юборди.

Узбекистон Республикаси оммавий ахборот воситалари эса бу ишларни юртбошининг болалар аёллар ва барча узбек халкига курсатаётган чексиз мархамати килиб курсатиб, оламга жар солиб бошладилар. Бунинг окибатида эса бекорчи хотинлари олдин орден ва медаллар олиш учун болалар сонини купайтириб келган булса,мустакилликдан кейин,давлатдан нафакалар олиш учун болалар сонини купайтириб бошладилар. Чунки ишлайман десанг иш йук.Ишласанг иш хаки олаолмайсан. Шунинг учун бекорчи хотинлар уйда бекор утиргандан кура бола тугиб,унга караб турса хар калай давлатдан нафака олиб, бир коп уннинг пулини ишлаб олар эди. Болалар сони купайса яна кушимча нафакалар олишар эди.Шу сабабли бекорчи хотинлар давлатдан нафака олиш учун тугишни купайтириб юбордилар. Мана сизга бизнес. Хозирги пайтда Узбекистон ахолиси Узбекистоннинг узига сигмай колди. Россияда куча супиргич хам, молбокар хам ва бошка кора ишларни бажарадиганлар хам узбек булиб колди. Узбек миллати учун бундан ортик яна канча иснод керак? Мана сизга узбекнинг “болажонлиги” билан юртбошининг бу борада уларга курсатган гамхурликларининг натижаси.

Купчиликка маълумки, Россиянинг ер майдонлари чексиз. Бундан ташкари биринчи ва иккинчи жахон урушидаги киргинбарот талофатлардан кейин Росссиянинг кишлок ва шахарлари хувиллаб колган эди. Шу сабабли собик СССР давлати даврида зур бериб, ахоли сонини асосан европа миллатига мансуб булган халкларнинг сонини купайтиришга харакат килинган. Узбекистонда ахоли сонини купайтириш учун кандай зарурат тугилган эди.

Мамлакатимизнинг умумий ер майдони 447.4 минг км. квадратни ташкил килади. Шунинг атиги 4 млн. гектар кисми ахолини бокадиган сугориладиган экин ер майдонларини ташкил килади. Собик СССР давлати даврида Узбекистондаги барча ахоли пунктлари ва шахсий томорка участкалари жойлашган ер майдонлари 200 минг гектарни ташкил килар эди. Шу ер майдонларида етиштирилган кишлок хужалиги махсулотлари Узбекистон ахолиси эхтиёжини тулик таъминлаб,бундан ташкари Россия ва бошка республикаларга хам махсулотлар етказиб берилар эди. Лекин шунга карамасдан утган асрнинг 90-йилларида “Эрк” партиясининг раиси М. Солих, ВАСНХЛ академиги Усмонов, узбек мафиясининг отахони булган И. Журабеков ва бошка шунга ухшаган бир туда очофат нодонлар шахсий томорка участкалари кенгайтирилса ахоли уй-жой билан таъминланади, озик-овкат махсулотлари купаяди ва ахоли иш билан таъминланади деган телбанома гояларни илгари суриб чикдилар.

И. Каримов эса бу гоялар канчалик калтабинлик эканлигини уйлаб хам утирмасдан, бу ишларни амалга ошириш билан авом халкни узига огдириб олини уз олдига максад килиб куйиб, уз фаолиятининг дастлабки пайтларидан бошлаб, олди-оркасига карамасдан ахолига томорка участкалари таркатиб бошлади.

Киска вактлар ичида минглаб гектар ер майдонлари: экин экиладиган ерлар бог-роглар ахолига уй жой куриш учун томорка участкалари ажратиб бериб бошланди.Узбекистон оммавий ахборот воситалари хамда ижод ходимлари ва бошкалар одатдагидек уз хужайинларининг кунглини овлаш учун тилёгмачилик килишиб, бу ишларни оламшумул ишлар килиб курсатишиб, дунёга жар солиб юртбошининг номига хамду-санолар укиб бошладилар. Узбекистоннинг мана мен деган “забардаст олимлари” бундай вайроналикларнинг олдини-олиш урнига улар хам юртбошининг номига хамду-санолар укишиб, бу ишларга хайбаракаллачилик килиб келишдилар.(Бундай луттивозларнинг хеч нарсага акли етмайди. Лекин мадхиябозликка келганда эса улар давлат рахбари эмас, хаттоки. шайтонни хам мактайвериб, йулдан озириб юборишади.) И. Каримов эса бундан рухланиб кетиб, янада купрок ер майдонларини ахолига томорка учун ажратиб бериб, бехисоб экин ерларини ва богларни вайронага айлантириб ташлади. Давлат миккиёсида амалга оширилган Бундай бузгунчиликлар кандай тарзда амалга ошилганлиги эсласанг эсинг огиб, уни шархлашга суз хам топаолмай коласан.Бундай бузгунчиликишларини соглом акл нуктаи назаридан бахолаб булмайди. Нимага деганда бундай телбанома ишлар факат катта бир тентакхоналарда амалга оширилиши мумкин. Очигини айтганда Орол денгизи фожиаси ва хозир шархланаётган ишлар утган асрда жахон миккиёсида йул куйилган калтабинликдан бошка хеч нарса эмас.

Узбекистонда аввалига томорка ва шахсий уй-жой куриш учун сугориладиган ерлардан 25 сотихгача сугорилмайдиган ерлардан 50 сотихгача ерлар ахолига булиб берилди. Кейин эса дехкон хужалиги тузиш учун олдингисидан икки баравар куп микдорда ерлар ахолига таркатиб берилди. Бу ерлар хам кишлок булиб кетди. Орадан хеч канча вакт утмасдан И.Каримов бошчилигидаги Узбекистон хукумати уз хатоларини (катта тарихий хатоларини) тушуниб етдими ёки кандай килиб иштонларини хул килиб куйганликларини сезиб колишдими бунисини билмадим. Нима булса хам ахолига томорка учун ер майдонлари ажратмай куйдилар. Лекин махаллий амалдорлар бундай бузгунчилик ишларини давом этдиришдилар. Улар бир неча йиллар давомида ахолига томорка сотиб, каттагина бойликка эга булиб олишдилар, Хукумат эса бу ишларга факат томошабин булиб келди. Хозир оддий одамлар олдинги ура-урчилик пайтида кулга киритиб колган бир нечта томорка участкаларининг бир кисмини сотиб, даромад килишаяпди. Улар хам яхшигина бойликка эга булиб колишаяпди. Ана сизга бизнес.Мана сизга тадбиркорлик. Булардан ташкари уша пайтларда хукм сурган бош-бошдокликлардан фойдаланиб колган купчилик кишилар хеч кандай хужжат ва рухсатномаларсиз узбошимчалик билан ер майдонларини эгаллаб олишиб, бу ерлардан узларига уй-жойлар куриб олишдилар. Буни карангки, махаллий хокимият органлари илгари бу ишларни куриб туриб, узларини курмасликка олиб келган булса, хозир бундай узбошимчалик билан курилган уйларни бузиб бошлаяпди. Бузаолмай овора хам булишаяпди.

Хозирги пайтга кадар канча ер майдонлари томорка учун ажратиб берилганлиги хакида аник бир маълумотнинг узи йук.Лекин шуни ишонч билан айтаолманки, у хам булса Узбекистондаги ахолини бокадиган 4 млн. гектар сугориладиган ерларнинг ярми булмаса хам учдан бир кисмидан купроги томорка учун ажратиб берилди. Бугунги кунга келиб Узбекистонда кишлок булмаган ернинг узи колмади.Вахоланки, хар бирида бутун Узбекистоннинг ахолисига тенг ахоли яшайдиган шахарлардан, Шанхай шахри 6340 км. Кв.(63400 га.), Мехико шахри 14850 км. Кв.(14850 га.) Мумбай (Бомбей) шахри 6030 км. Кв. (60300 га.) ер майдонларида жойлашган экан. Бошка йирик шахарларда хам ахвол шундай. Буни карангки Утган асрнинг 90-йилларида Узбекистонда 20 млн. ахоли яшаган. Шунча ахолини жойлаштириш учун бир миллион гектардан ортик ер майдонлари вайрон килинди. Энди шу юкорида номлари курсатиб утилган шахарлар ва дунёдаги бошка шахарлардаги ахоли учун яратилган шароитлар билан биздаги хисобсиз таркок кишлоклардаги шароитларни бир-бирига таккослайдиган булсангиз улар уртасидаги фаркни жаннат билан дуззахдаги шароитларга киёслаш мумкин.

Узбекистон йулларидан юрадиган булсангиз, план-лойихасиз, пала-партиш тартибда куриб ташланган уйлар, пахса девор билан уралган ховлилар, молхона, куйхона,йуллар четига тукиб ташланган чикиндилар ва шунга ухшаган хунук манзараларни куравериб, кузингиз чарчаб кетади. Олдинги пайтларда катъий лойиха асосида курилган обод посёлкалар хам хароба пахса деворларнинг оркасида колиб кетиб, куринмай колди. Кишлок кучалари эса лой билан балчикка корилиб ётибди. Агар бордию чет эл кишиларини шундай кишлокларга саёхатга олиб чикадиган булсангиз,бундан ортик шармандали томошанинг узи булмаса керак. Агар бунга ишонмасаларингиз узларингиз бундай жойларга бориб, уз кузларингиз билан куриб, бунга гувох булингизлар. И. Каримовга хам мустакилликдан кейин юзага келган кишлокларни бориб куриб, кандай бир “мужизалар” яратиб куйганлигини уз кузи билан куришини маслахат бераман. Минг афсус бизда хам аккали бир нечта тушунган ва уз фикрини очикдан-очик айтаоладиган одамлар булганида бундай вайронагарчиликларга йул куйилмасмиди? Афсуски, бизда амалдорларга сажда килиб, уларнинг ялогини ялаб куядиган, амалидан ажралиб колган кишиларнинг кетидан тош отиб бошлайдиган тутриксиз кишилар жудаям купайиб кетган. Эсиз юртбоши, кимларнинг гапига учиб кетиб, узининг номини иснодга колдирди.

Буни карангки, Узбекистон мустакиллигининг дастлабки йилларидан бошлаб, ахолига томорка таркатишдек бир бемаврид ишлар билан бир каторда, кишлокларни ободонлаштириш,газлаштириш, ичимлик суви билан таъминлаш, “кишлок турмуш тарзини кутариш”, куп болали аёлларга гамхурликлар курсатиш деган баландпарвоз шиорлар илгари сурилиб,канчадан-канча давлат дастурлари ишлаб чикилди ва бунинг учун хисобсиз харажатлар хам килинди. Шахарларга эса мутлако эътибор берилмай куйилди.Натижаси эса мутлако тескариси булиб чикди. Хозирги пайтда обод кишлоклар хам йук. Курсанг кузинг кувонадиган шахарлар хам йук. Каерга карамасанг таркок ва хароба кишлоклар. Кишлоклардаги ахволнинг эса айтгилиги йук.Бунинг сабаби оддий. Бунча чегарасиз таркок кишлокларни ободонлаштириш, яъни йулар,тротуарлар куриш, газлаштириш, ичимлик суви тармокларини куриш ва бошка ишларни бажариш учун хозирги Узбекистон эмас, балки дунёдаги энг кудратли давлатларнинг хам кудрати етмаса керак. Энг асосийси эса эса илгари ахолини бокиб келган унумдор ерлар вайронага айланиб, экин экиладиган ер майдонлари кискариб кетди ва ер танкисчиллиги юзага келиб колди. Булардан хаёти ва ахолининг турмуш маданияти издан чикиб кетди.Ха нима булганида хам инсон зотида акл-заковот булмаса кийин экан.

Кичик шахарлар ва туман марказларидаги ахвол эса бундан хам ачинарли. Бундай ахоли зич яшайдиган жойларда канализация тизимларининг йуклиги сабабли бундай жойларнинг санитария холати аянчли ахволга тушиб колган. Курилиш ишлари хам улда-жулда. Ким нимани хохласа шуни куриб ташлаган. Буни карангки, бир томонда бутун Узбекистон худуди буйича минглаб таркок кишлокларни газлаштириш учун куриб ташланган газ кувурлари бум-буш хувиллаб ётибди. Иккинчи томонда эса туман марказлари ва бошка кичик шахарларда канализация тизимининг йуклиги сабабли бундай ахоли пунктларининг санитария холати издан чикиб кетган. Бундай хунук манзараларнинг юзага келишига сабабчи булган “дахолар”нинг акл-заковатига “койил” колмасдан иложинг йук. Прогресни тушунмаган нодонлар.Бутун эътиборни сон-саноксиз таркок кишлокларни газлаштириш ва ободонлаштириш каратиб, бехудага уриниб ётгандан кура, шахарларни ривожлантиришга эътибор бериб,шахарлар куриш ва кишлокларни газлаштириш учун кетган газ кувурларининг арзимаган бир кисмини шахарлардаги канализация тармоклари учун ишлатилганида бормиди, шу вактларга кадар канчадан-канча обод шахарлар ва хар томонлама яшаш учун кулайликларга эга булган уйлар курилиб кетган булар эди.

Хозирги Узбекистондаги ахвол хакида ким билан сухбатлашманг, улар бизда тинчлик хотиржамлик деб,юртбошининг номига хамда-санолар укишади. Тугри хакикатдам хам халкимиз тинч-тотув, хотиржам яшаяпди. Мамлакатимизнинг исталган жойида кеча- кундузи билан хотиржам ва бехатар юрасан. Тугриси инсоннинг хизматини хам тан олиш керак. Бундай мухитни юзага келтириш учун И. Каримов жуда катта хизмат килди. Лекин бир нарсани эсдан чикармаслик керак. Дунё тарихида жуда куплаб уруш ва талофатлар булиб утган. Шундай уруш ва тарибсизликлар натижасида юзага келган вайроначиликлар эса киска вактлар ичида тикланиб, хаёт яна уз йуналишига тушиб кетаверган. Сунги 20-25 йиллар ичида Узбекистон кишлокларда юзага келган юкорида курсатиб утилган вайроналикларни эса энди умуман кайта тиклаб булмайди.

Хозирги пайтда купчилик кишилар Президент хадя килган 20-25 сотих томоркаси булган кенг ховлиларда яшагандан кура, хар томонлама кулайликларга эга булган куп каватли уйларда яшаш учун шахарларга кучиб кетишаяпди. Уз вактида томорка сотиб, катта бойликларни туплаган амалдорлар эса шу бойликларнинг бир кисмига Тошкент шахридан уй-жойлар сотиб олиб куйишибди. Узбекистон хукумати эса зур бериб.ахолининг шахарларга кучиб утишига тускинлик килаяпди, Конун буйича Тошкент шахри ва Тошкент вилоятига четан борган кишиларни пропискадан утказиш такиклаб куйилган. Буни карангки,Узбекистон хукумати олдин зур бериб кишлокларни кенгайтришга харакат килган булса. Хозир ахолининг шахарларга кучишига тугоноклик килаяпди.

Сунги 20-25 йиллар ичида илгар кучманчилик килиб юрган араблар ва бошка давлатлар шундай бир гузал шахарларни куриб ташладики, бу шахарлар шахар эмас, нак бир муъжизанинг узи. Бу шахарларни куйиб туринг, якин кушниларимиз Козогистон ва Туркманистон давлатларининг пойтахтлари олдида бизнинг пойтахтимиз Тошкент шахри оддий бир кишлокка ухшаб колди.Нимага деганда сунги 25 йил ичида Тошкентда бармок билан снарли бир нечта кузга куринадиган бинолар курилган холос. Колган курилишлар эса шудгорнинг уртасида куриб ташланган коллеж биноларидан фарк килмайди.

Энди узларингиз уйлаб курингизлар утган чорак аср давомида бутун дунё халклари нимани курдию, бизнинг халкимиз нимани курди.

Тугри бундан 4-5 йил олдин кишлокларда намунавий уйлар куриб бошланди.Шахарларда хам анчагина уй-жойлар ва бошка объектлар курилиб бошланди. Бу ишлар сунги 20-25 йил ичида Узбекистон худудида юзага келган хароба кишлокларнинг киёфасини сртдан безаб курсатиш учун килинаяпди. Натижаси хам ёмон эмас. Нимага деганда бу курилишлар билан шахарларнинг киёфаси тубдан узгариб бошланди.Лекин кишлокларнинг киёфасини энди бу ишлар билан узгартириб булмайди. Бунинг урнига кишлоклардаги курилиш ишларини тартибга олиб, кишлок ахолисига курилиш ва турмуш маданиятини ургатсак кишлокларимизнинг киёфаси бироз узгарган булармидаи. Буни каранки, бундай курилиш ишлари яна айнан кишлоклардан бошланди. Туманлар марказлари ва бошка кичик шахарларда эса хеч кандай узгаришлар йук, Тошкент шахрида хам.

Нима булганда хам Узбекистон хукуматига “койил” колмасдан иложинг йук. Чунки улар орадан салкам чорак аср вакт утганидан кейин кандай килиб уй куриш кераклигини ва кандай яшаш кераклигини энди тушуниб етибди. Койил.

Энди яна асосий мавзуга кайтсак. Менинг асосий мавзудан четга чикиб, бунча узундан узок мисолларни кетиришимга сабаб,Узбекистон мустакиллигининг дастлабки пайтларидан бошлаб, мамлакат миккиёсида иктисод сохасида бошбошдоклик,окибатини уйламасдан килинган тавакалчилик, талон-тарожлик, кур-курона кераксиз ортикча сарф-харажатлар хукмронлик килиб келаяпди. хозирги пайтда мамлакатимиз худудидан табиий газ захираларини казиб олиш ишлари хам юкорида мисол келтириб утилган талофатларнинг давоми эканлигини булиб чикаяпди. Нимага деганда Ш. Рашидов узининг салкам 30 йиллик фаолияти давомида Москвага ёкиш учун пахта майдонларини кенгайтириб, “Орол” денгизини куришига катта хисса кушган булса, И. Каримов авом халкни узига огдириб олиш учун Узбекисттоннинг экин ерларини вайронага айлантириб ташлади.Бундан бошка хам окибатини уйламасдан узини реклама килиш учун юкорида мисол килиб утилган тарзда узбилармонлик билан килган харакатлари билан мамлакат иктисодиётига купдан куп талофатлар еткзиб, Узбекистонни ночор бир ахволга солиб куйди. Энди эса олдинги талофатларнинг урнини тулдириш учун табиий газ бойликларини четга арзон-гаровига сотиб,олдингиларидан хам мудхиш катта бир талофатни бошлаб юборди. И. Каримов умрининг охрига кадар Узбекистоннинг барча табиий бойликларини тугатиб тамом килишни уз олдига максад килиб куйганга ухшаб кетаяпди.Бу талофатларнинг кандай килиб олдини олиш мумкин? Бебахо бойлик хисобланган табиий газ бойликларини кандай саклаб колсак булади? Буни факат мен эмас, барча уйлаб куриши керак.

Йулдош Тогаев

2015 йил апрел ойи