Авваламбор эслатиб ўтиш керакки, аввалдан парча-парча бўлган Россия демократлари 2010 йилнинг декабрь ойида қурултой ўтказиб, Халқ Эркинлиги Партияси (Партия Народной Свободы – ПАРНАС) номи остида бирлашган эдилар. Унга 4 раисдош сайланди – собиқ Бош вазир Михаил Касьянов, Россия Давлат Думасининг собиқ вице-спикери Борис Немцов, Россия Республика Партиясининг раиси Николай Рижков ва бутун сиёсий умрини турли-туман ташкилотчалар тузиш билан ўтказган Владимир Милов.

Аммо, Путиннинг ҳукумати турли баҳоналар билан, аслида, қўрққанидан - бу партияни рўйхатга олмади. Шунда рус демократлари тўғри иш қилдилар ва Европа Инсон Ҳуқуқлари Судининг қарори билан регистрацияси қайтадан тикланган кичгинагина Россия Республика Партияси (Республикансакая Партия России – РПР) билан расмиятчилик учунгина бирлашиб, ПАРНАСнинг отини РПР-ПАРНАС деб ўзгартирдилар ва расмий ташкилотга айландилар.

Бироқ бу партия ҳам тезда парчаланиш касаллигага чалинди. Аввал Владимир Милов, кейин Николай Рижков қандайдир жиддий бўлмаган сабаблар кўрсатиб, партияни тарк этдилар. Секин-аста партиянинг ҳам, лидерларинин ҳам кучи қолмади. Айнан шу сабабли, 2013 йилда ўтказилган Москва мэри сайловларида бу партия номзод сифатида антикорупционерлик фаолияти билан машҳур бўлган Алексей Навальнийни кўрсатди.

2015 йил 27 февралда эса Борис Немцов Москва марказида, Кремлнинг биқинда отиб ўлдирилди. Ҳали тергов ишлари битгани йўқ, аммо тахмин қилиш мумкинки, бу воқеанинг сиёсийдан кўра, Борис Немцовнинг қандайдир шахсий ҳаёти билан боғлиқ тарафлари кўпроқ.

Ниҳоят кеча Москвада РПР-ПАРНАС муддатидан аввалроқ навбатдаги қурултойини ўтказди. Михаил Касьянов ягона раис этиб сайланди, партия ўз номини яна ПАРНАСга айлантирди. Келажак вазифалари белгиланди. Табиий, асосий вазифалар - жиддий иқтисодий ва сиёсий ислоҳотлар.

Михаил Касьянов матбуот конференциясида партияга келажакда Алексей Навальний ва Михаил Ходорковскийлар қўшилиши ва раисдош бўлишига умид билдирди.

Кеча Москвада ўтказилган демократларнинг қурултойи сўзсиз ижобий воқеа. Аммо, ундан биттагиан жиддий хулоса чиқариш мумкин, дейди “Бирлик” Партияси лидери Абдураҳим Пўлат. Россия демократлари ичида, масалан, Ўзбекистон, Озорбайжон, Белорусияда каби, бирлик-баробарлик йўқ. Чексиз амбицияларининг орқасида ҳеч қандай сиёсий ва шахсий кучи бўлмаган псевдолидерлар биринчи имкон пайдо бўлиши билан ўз ташкилотларини қуришга ҳаракат қиладилар. Аммо, минг афсуски, бу мамлакатларнинг фуқаровий жамиятлари яхши ривожланмагани сабабли, бундай псевдо-ларга тепки кўрсатиш кучига эга эмас.

Лидерликка даво қилаётганлар жамиятдан тепки бўлишини билсалар эди, ҳар бир қадамларини етти ўлчаб, кейин қўярдилар. Мен шу нарсаларни, бошқалардан фарқли ўлароқ, яхши тушунганим сабабли, Ўзбекистонда турли ташкилотчалар қураётганларни шармандасини чиқариб, сиёсий майдондан йўқ қилиб бормоқдаман. Улардан биронтаси менинг биронта принципиал камчилик ёка хатоимни кўрсатиб, ўзи биронта, қайтариб айтаман, биронта янги фикр билдира олсин, дарҳол унинг лидерлигини тан олиб ёки унинг байроғи остига ўтаман, ёки сиёсатни ташлаб кетаман.

Алексей Навальний ҳам жиддийроқ сиёсатчликка ўтиши керак. У ҳозирча содда одамларга ёқадиган иш билан, яъни коррупцияга қарши кураш билан овора. Демократи йўлидаги жиддий сиёсий ўзгаришларсиз коррупцияни на камайтириб на йўқотиб бўлмайди. Демак, Алексей Навальний қанча тезроқ ҳақиқий сиёсатчига айланса, Россия учун шунча яхши бўлади. Унутмайликки, популист бўлиш осон, аммо, сиёсатчи бўлиш осон эмас.