Ўз исмини айтмаган, аммо миллати қирғиз эканлини урғуланган бир ўқувчимиздан Абдураҳим Пўлат номига ёзилган бир хат олдик. Бир қарашда ҳеч қандай эътиборга ҳам лойиқ бўлмаган, бозордаги пистачкачи хотинлар даражасидаги фикрлашнинг маҳсулоти бўлган хат. Аммо, “Ҳаракат”нинг мақсади - дунёда бўлаётган ҳар бир воқеани кўпчилиги қорамолларга айланган ўзбекларнинг манфаатлари нуқтаи назаридан таҳлил қилиш ва кўпчилиги оддий чўчқаларга айланган ўзбек зиёлиларининг кўзини очишдир. Қирғиз ўқувчимизнинг хатидан ҳам шу мақсад йўлида фойдаланмоқдамиз.

Қирғиз ўқувчимизнинг хати: Абдурахим Пулат, сиз нимангизга ишониб узбек халкини тикламокчисиз? Узбекистоннинг 30 млн. ахолисини 18 миллиони тожиклар эканлигни, 5 млн кыргыз 5 млн козок 2 млн кораклпок борлигини биасизми?Сиз кулликдан боши чикмаган сартлар билан канаканги буюк давлат курмокчисиз? Козокларни кеча отдан тушган деб ёзасиз, ха козок, кыргыз, коракалпок булар рус боскичиларигача бир миллат булган хамда хамиша "эгар" устида юришган. Саналган халклардан ташкари алтаец, тувинец,хакас, башкир, ногай халклари хам киргиз деб аталган.

Сиз руслар ёзиб берган "тарих" га таянманг .Россиянинг парчаланиши Узбекистонни хам парчаланиши деб хисоблай беринг. Сиз Росссиядаги каби Узбекистонда хам демократик жамият куриб булмасилигини билишингиз керак. Суний яратилган давлатларни факат диктатура ва тоталитаризм йули билан саклаб колиш мумкин, аммо вактинчалик холос.

Сиз 7 отангини, колавера уругингизни, зотингизни суриштиринг, балки зотсиз, насабсиз сарт эмас ,кыргыз булиб чикариз. Кыргызларда 7 отасини, уругини билмаганларни кул хисоблаган хамда уларни сарт деб аташган. Сизни билимингиз, дунёкарашингиз хамда принципларингиз бизга ёкади, лекин кыргыз халкининг бир булагимиз деб тан олсангизгина. Тарих угирлаб, хамма нарсани узига чаплаган русларни холини куриб турибсиз хамда уларнинг давлатчилиги йук булиш арафасида эканлигини хам жуда яхши биласиз, шундай экан сиз яна буюк миллат яратаман корамоллардан деб хомтама булмай буюк кыргыз халкини кайта тиклашни ва кыргызларга эргашишни йулида булинг. Руслар шу холат келиб чикишини билган холда сартлардан узбек миллатии атайлаб яратган ва кыргыз халкини булиб солган хар хил майда халкларга.

Яна бир бор илтимос киламан, суриштиринг насл насабингизни хамда 7 отангизни, сизни узбек эканлигингизга ишонмайман, чунки куллар ичидан сиздай одам етилиб чикиши мумкин эмас. Мен кыргызман, кипчок уругидан, хотиним хам кыргыз, аммо найман уругидан. 92 уругни бирлаштириб узбек миллати ташкил топган деган чупчакга асло ишонманг.

Абдураҳим Пўлат: Биринчидан, ўқувчимизнинг хатидаги Ўзбекистон аҳолиси таркибини кўрсатувчи рақамлар осмондан олинган, уларни муҳокама қилишга ҳам ҳожат йўқ. Иккинчидан, мен кўп марта ёзганимдек, миллат тушунчаси аллақачон асосий сифатини, яъни антропологик сифатини йўқотиб, сиёсий тушунчага айланиб бўлди. Бу факт ҳали инсоният тарафидан тан олинмаган, биринчи марта мен тарафимдан айтилмоқда, аммо келажакда айнан менинг ёндошишим асосий ўрин олади. Шундан экан, ўзининг қайси миллатга оид эканлигини билиш учун уруғ-аймоғининг 7 наслини ўрганиш ибтидоий аҳмоқликдир. Тўғри, қозоқлар ва қирғизлар ичида шунақа одат ҳалигача борлигини ҳам билман. Аммо, ривожланган миллатлар бундай нарсалар устидан кулишади, холос. Чунки, “миллат” аллақачон сиёсий атамадир. Қозоқ ва қирғизлардан ўрганиб, ўрислар ҳам 7 наслни ўрганишга бошласалар, на Пушкин, на Ленин, на Путин ва на бошқалар ўрис эмаслиги маълум бўлади.

Мен бу ерда, вақтдан фойдаланиб, ҳеч нарсани анализ қилишни билмайдиган ўзбекларнинг кўзини очиш йўлида фойдали бўладиган савол устида тўхтатлмоқчиман. Бу бизга келган хатдаги савол: “Абдураҳим Пўлат, сиз нимангизга ишониб ўзбек халқини тикламоқчисиз?”

Жавобим оддий – ўз кучимга ишониб.

Бўкадаги бир митингда (1990 йил 20 ёки 21 март) мени танимайдиган, менинг кимлигимни шу ердагина ўрганган ўзбекларни Ислом Каримга қараб “Онангни фалонига фалон, ол қўлингни Абдураҳим акадан” деб бақиртирганимни ўз хотираларимда ёзганман. 1989 йили 3 июнь куни Марғилонда ўзбеклар билан месхет турклари ўртасида қонли жанжал чиққанда Москвада эканлигимни, мени КГБнинг махсус учоғидан олиб келишгани ва воқеаларни қандай сокинлаштирганим ҳам хотираларимда ёзилган. Уларни “Ҳаракат” сайтида турган “Ҳаракат” журнали саҳифаларидан ўқиш мумкин.

Ҳозир ўзбек-қирғизлар жанжали доирасида бўлган қуйидаги воқеани эслатмоқчиман. Улар ҳам “Ҳаракат” журналидаги хотираларимда бор.

Қонли жанжал 1990 йил 3 июнда бошланди. Қонли воқеаларни тўхтатиш учун, Ўзбекистон раҳабарияти ҳам ишга киришиши керак деб ҳисоблардик. Аммо, ўша куни Ўзбекистон Компартиясининг қурултойи бўлмоқда эди. Ўша пайтда СССР халқ депутати бўлган Пўлат Охун билан кўп ҳаракат қилиб Ислом Каримовга боғланолмадик. Ярим кечадан ўтгандан кейин ўша пайтнинг Бош вазири Шукулло Мирсаидов билан кабинетида учрашдик ва у аввалига истамаса ҳам Қирғизистон Бош вазирига телефон қилдирдик.

Эртаси куни менга Москвадан Чингиз Айтматов телефон қилди. Бу кишини ҳеч кимга таништириб ўтириш керак эмас. Ўша пайтда Чингиз ака СССР Президенти Михаил Горбачевнинг миллий масалалар бўйича маслаҳатчиси эди. Унинг биринчи саволи шундай бўлди: “Бизга келаётган хабарларда, бу жанжалда “Бирлик”нинг ҳам қўли бор дейилмоқда. Шундайми?”. Йўқ, дедим мен, бизни ахир пантюркист дейишади-ку, биз бундай жанжални чиқариш ишида қатнашишимиз мумкин эмас, ҳозир тезроқ бу воқеаларни тўхтатиш учун керакли нарсалар қилмоқдамиз.

Раҳмат, деди Чингиз ака. Мен шундай эканлигига ишонардим, аммо Сиздан шахсан бу гапни эшитишим керак эди. Мен эртага Ўшга кетмоқдаман. Аммо, Тошкентда тўхтаб, кейин кетаман. Сиз мени Тошкент аэропортининг ҳукумат одамлари фойдаланадиган бўлимида кутинг, Ўшга бирликда кетамиз. Сизни у бўлимга киритишлари тўғрисида ўзиб буйруқ бераман.

Ярим соат ўтар-ўтмас, менга Шукурулло Мирсаидов телефон қилиб, “Нега Чингиз Айтматовга телефон қилдинг” деб бақиришга тушди. Мен эмас, менга у киши телефон қилганини айтгандим, Шукурулло аканинг нафаси бўғилиб қолай деди. Аммо, тезда ўзини қўлга олиб, эртага аэропортнинг ҳукумат биносига келинг, уларнинг хабари бўлади, ўша ерда учрашамиз ва Чингиз ака билан кўришамиз, деди.

Шундай бўлди ҳам. Аэропортда Чингиз акани тахминан 10-15 киши кутиб олди, уларнинг асосий қисми ёзувчилар эди. Чингиз ака аввал Шукрулло ака билан, кейин мен билан бошга-бош кўришди. Анча гаплашдик, аммо мен энг кераклиги гапни айтаман бу ерда. Чингиз Айтматов шундай деди: “Ислом Каримов Сизнинг мен билан кетишингизга мутлақо қарши. Сиз борсангиз аҳвол яна ҳам ёмонлашар эмиш. Аслида, у Сизнинг обрўингиз юксалиб кетишидан қўрқмоқда. Менинг ҳамма ваколатларим бор, истаганимни қилоламан, аммо қонли воқеалар давом этиб турган бир пайтда, Ўзбекистон раҳбарияти билан орамизга совуқлик тушишини истамасдим. Мен ўзим билан Сизни эмас, ёзувчилардан Одил Ёқубов ва Пиримқул Қодировларни олиб кетаман”.

Ўша йили декабрь ойи бошида Марказий Осиё демократларининг йиғилишида қанташиш учун Бишкекга бордим. Мени Президент Асқар Ақаев қабул қилди. У ҳамма нарсадан хабари бор инсон эди. Анча гаплашдик. Кейин Ўшга келиб қирғизлар ва ўзбекларнинг обрўли вакиллари билан алоҳида-алоҳида учрашдим. Яна қайтариб айтаман, у учрашувлар ҳақида вақти келиб китоблар ёзилади, кинолар олинади. Чунки жуда муҳим гаплар бўлди. У ердан Андижонга ўтиб кетишим керак эди. Шунда олдимга бир киши келиб, мен билан Ўш вилоятининг раҳбари учрашмоқчи эканлигини айтди. Ҳозир эсимда йўқ, обкомнинг биринчи секратари ёки облисполкомнинг раиси мен билан учрашмоқчи бўлибди. Мен “йўқ” дедим. Чунки, унча-мунча одам билан кўравермасдим. У киши ялинишга ўтгандан кейин бордим.

Вилоят раҳбарининг гапи айнан шундай бўлди: “Биз Сизнинг келишингиз хабарини олгач, ваҳимага тушган эдик. Воқеаларни оловлантирасиз деб ўйлагандик. Аммо, Сиз ҳеч кимнинг ҳаёлига келмаган ишни қилдингиз. Ўзбек-қирғизлар ўртасидаги қарама-қаршилик руҳини битта учрашувда биз ҳаёл ҳам қилмаган даражада юмшатдингиз. Сизга раҳмат дейиш учун бу учрашувни истаган эдим”.

Шунақа, дўстим Қирғиз. Ҳеч ким қилолмаган оламшумул ишларга қодирман. Агарда Ўзбекистондан чиқиб кетишга мажбур бўлмаганимда, нафақат Ўзбек элида, балки, бутун Марказий Осиёда мутлақо бошқа вазият бўларди. 2010 йилдаги ўзбек-қирғиз воқеалари бўлмасди, шунча қон тўкилмасди. Аммо, воқеалар юз берди, уларни орқага қайтариб бўлмайди. Энди қирғиз фашизмини йўқ қилишдек буюк вазифа бор олдимизда. Қирғиз халқи ўз ичидан чиққан бу касалликни енгишда биз билан бирга бўлмаса, жуда катта қонли воқелар бўлади.

Миллат сифатини йўқотган ўзбекларни қайтадан миллат қиламиз. Ўзбеклар ва қирғизлар қанчалик тезроқ биз тарафга ўтишса, шунча қон кам тўкилади. Аммо, иккала мамлакатнинг ҳам раҳбарлари бунақа нарсаларни тушунадиган савияда эмас. Асл миллати ўзбек бўлган Чингиз Айтматов тирик бўлса эди, биз билан бирга бўларди.