Жахонгир Мухаммад. - Узлигим (Роман-памфлет).
ИЖРОЧИЛИК ЁКИ МАНСАБ ВА МАНФААТ КУРБОНЛАРИ
Советлар замонида энг куп ёйилган иллатлардан бири "хуп, хуп" хасталиги эди. Бу иллатдан донгимиз хам чиккани маълум. Яъни тугри ё нотугри, хак ё нохак топширик олсак, баски юкоридан келган булса, огзимиздан "хуп"дан бошка суз чикмасди. Бундай ижрочилик демократияга зиддир. Демократия фикрлаш минбари. Хар кандай масалада иштирок этиш демакдир. Кур-курона ижрочилик эса иктидорни саклаб колиш учун кулланадиган хар турли режимларга хос.

Узбекистон мустакил булгандан кейин ижрочилик иллати йук булиш урнига илдизларини яна хам кенгрок ёйди. Юкори лавозимларда ишлаган, мамлакат ва миллатнинг такдири, келажаги билан бевосита боглик булган рахбарлар, эскичасига айтганда номенклатура, ижрочиликни мансабмни саклаб колишнинг бирдан бир йули деб тушунмокда. Ана шунинг учун хам ижрочилик мансаб ва манфаат учун уз виждон хамда хосиятини оёк ости килиш билан тенглашди.

Юкоридан келадиган топширик гайриконуний, коидаларга зид, хатто инсонийлик чарчавасига сигмайдиган булсада, мансаб ва манфаат учун кузни чирт юмиб, кур-курона ижро этиш ёппасига тус олди.Бу холни кур-курона деб бахоламокни хам уйлаш керак.Чунки ижрочи уз хатти-харакатларини сезиб туради ва хатто яккама якка сухбатларда юрагини бушатиб олиш учун буни эътироф этади. Лекин унинг мансаб ва манфаат туйгулари хар нарсадан устун келгани учун кур-курона дейилган ижрочилик кобигига ураниб олади. Хар бир мансабдор уз истикболи, келажаги, камолоти ва бадавлат яшаш манбаини ижрочиликда курмокда. Хасталик вактида даволанмаса, олди олинмаса охири вой эканлигини билмагн одам йук. Хасталикка куз юмиш жохилликдир.

Конунларни ва уз муносабат мантигини четга суриб куйиб, телефон дастасига "хуп, хуп" дея хар кандай топширикни жирканмай бажариш, охир окибатда ижрочининг бошини хам кундага куйишини бот-бот ёзгандик.

Узокка бормайлик, 1993 йилининг бошларида "Озодлик" радиосида эълон килинган бир маколамда шундай сатрлар бор эди: "Дуппи келтир деса, бош узиб келган рахбарларнинг бир канчаси уз ижрочиликларининг курбони булиб кетдилар. Биз йикилганни тепмокчи эмасмиз. Аммо нимага йикилганини айтиш инсоний бурчимиздир. Узбекистон Олий Кенгашининг биринчи раиси Мирзаолим Иброхимов, Сурхандарёда хокимлик килган Хаким Бердиев, илк мустакил газеталарни ёпиб ташлаган Убайдулла Абдураззоков, Фаргона,Уш, Паркент, Бука вокеаларини "Бирлик" харакатига тункаган ва уни айбдор килиб курсатган президент маслахатчиси Шахобиддин Зиёмов, мухолифатга карши ут очган давлат котиби Рахим Ражабов, Кашкадарёда Шоврук Рузимуродов, Мурод Жураев каби халк депутатлари бошига кора кунлар солган Алихон Отахонов, улуг мужохид Боймирза Хайитни ватандан кувиб чикарган президент маслахатчиси Бахтиёр Назаров ва бошкалар ижрочилик иллатининг курбони булдилар.

Биз бу исмларни келтирар эканмиз, бошкаларга хам сабок булсин деган илинжда эдик. Бирок бундан хулоса чикариш урнига ижрочилик хасталигига яна хам махкамрок ёпишиб олганлар уз келажакларини кура олмадилар. Узбекистон Бош вазири уринбосари булиб ишлаган шоир Эркин Самандаров Тошкент талабалар шахарчаси вокеаларидаги хакикатни уртага чикарадиган курсатувларни таъкиклаши баробарида баъзи газеталар фаолиятида озми-купми кузга ташланиб турган демократия учкунларини бугишда жонбозлик курсатди. Олган мукофати эса ишдан хайдалиш булди. Бошка бир шоир Усмон Азим булса мухолифатни йук этиш учун топширик билан кугирчок партия тузди. Дунё кузини шамгалат килиш учун бошланган бу уйинда бош актёр ролини олишига карамай охирида партиядан кувилди. Узбекистон Адлия вазири булиб ишлаган Мухаммад Бобур Маликов конунлар бузилишини конуний дея асослаб турди. Бир катор жамоа ташкилотларини руйхатга олмади. Руйхатга олинганларни эса бир топширик ижроси учун ёпиб ташлади. Буларнинг эвазига охирида Ватан хоини деб эълон килинди.

Ижрочилик хасталигининг энг ёркин намуналарини курсатганлардан бири Олий Кенгаш раиси Шавкат Йулдошев эди. Парламентда суз эркинлигини бузган, ундан зиёд миллатвакилини гайриконуний равишда чакириб олган, бир канчасини эса камокхонага жунатган, халк хаккида уйлайдигин депутатларни таъкиб ва кувгинга солган Шавкат Йулдошевнинг хам кисмати худди бошкаларникидек булди.

Самарканд вилоят хокими Пулат Абдурахмонов эса узига хос ижрочилик мактабини яратди. Юкоридан келган топшириклар асосида унлаб инсонларни оилалари билан сургун этди. Уларнинг хеч кандай айблари йуклигини у яхши биларди. Гарчи юкоридан шахснинг узини йукотиш топширигини олган булсада, оркасидан бирор бир гап чикиб колмасин дея оила аъзолари, кариндош-уругларини хам камокларга тикди, кувгин этди. Ва бир кун келиб калтак уз бошида синди. Бутун уринишлари, харакатлари зое кетди ва Самарканд тарихидаги энг самарасиз хоким деб эълон килинди.

Киска даврда уз ижрочиликларининг курбонига айланганлар шу кадар купайиб кетдики, баъзиларининг исми-шарифларини санашнинг узи куп нарсани ифода этади. Масалан,Бухоро вилоят хокими Дамир Ёдгоров, Тошкент шахар хокими Адхам Фозилбеков, Президент маслахатчиси Мавлон Умирзоков, Бош вазир Мутал Хошимов ва бошкалар ана шулар жумласидандир. Бу инсонларнинг такдири бошкалар учун яна дарс булмади.

Дарс ва сабок ололмаслик ожизликдир. Буни Шавкат Уразаев, Жамол Камол, Пулат Нуъмонов, Сайфулло Сайдалиев ва шу кунларда ишдан олинган Жиззах, Сирдарё, Наманган вилоят хокимлари Алишер Тошкентбаев, Бургут Рафикалиев ва бошкалар хам яхши биладилар. Аммо кеч. Иш ишдан, гишт колибдан кучди. Улар энди хар канча афсус чексалар хам урни тутмайди.

Аллох кечирувчидир! Аллох таоллога буюк садокатда булган халкимизнинг азоб-укубатларга учратилган намоёндалари балки уларни кечирган булишлари мумкин, лекин уларнинг узлари узларини кечира олармиканлар?

Ижрочилик хасталиги хаккида фикр юритишимизга утган хафта "Озодлик" радиосида турмуш уртоги Шукрулла М