Журнал Ҳаракат №2 (29) 2001. Мактублардан сатрлар
«Бирлик»нинг Интернетдаги Бахс Марказига келган хат - Учаётган пахталар
Пахта хам учадими, деб сурарсиз?

Ха, учади. Чунки у енгил нарса, енгил булгандан кейин, каттикрок шамол кутарилса, айникса, бурон булса, жуда каттик учади. Бу ерда гап пахта вазнининг енгиллигидагина эмас, Узбекистонда бахоси хам енгил, тугрироги арзонлигида кетаётгани тушунарли булса керак.

Йук, у халк учун арзон эмас. Магазинларга кирсангиз бир той пахта (40-50 кг) 10 мингдан киммат. Оддий одам туй килмокчи булса, 2-3 ойлигига 1 той пахта олади. Аммо завод колхоздан бир кг пахтани уёк-буёги 90 сумдан олади.

Пахталар заводга бориб тушгандан кейин эса «канот чикариб» уча бошлашади ва завод бошликларининг чунтагига жарак-жарак пул булиб киради. Нимага деганда улар бор-йуги килограмми 90 сум бахоланаётган пахталарни кушни Козогистон, Киргизистон республикаларига бир неча баровар кимматига пуллашади. Айтайлик, Узбекистонда 1 тонна пахта 125 минг сум Козогистонда эса 60 минг танга туради. 60 минг тангани сумга алмаштирсангиз 380-400 минг сум булади. Мехнат килмасдан хар тонна пахтани учириб 175 минг сум даромад олишни ким истамайди, дейсиз...

Шунинг учун хам Узбекистон пахтаси хусусан Сирдарё, Андижон вилоятларидан кушни республикаларга караб учмокда Телевидениеда фалон номерли КАМАЗ пистон тонна пахтани (ёки донни) чегарадан олиб утаётганда ушланди, деб, гох-гох айтиб куйишади.

Сирдарё вилоятидаги пахта заводларида эса пахта учиришнинг янги йулларини топишди. Улар, овора булиб, камаз-памаз ёллаб юришмайди. Хар бир завод бошлиги узимизнинг Узбекистондан чиккан 5-6та яп-янги Nеxiaларни кира килади. Бу хил машинанинг хар бирига оз эмас, куп эмас 300 килограмм пахта ортса буларкан. Nexiaлар эса тез юрувчи машиналар сирасига киради. Улар юкорида айтилган огирликдаги пахталарни кушни Козогистонга учириб олиб бориб куйишади. Бунинг эвазига Узбекистондагидан деярли 3 баравар куп пул олишади. Шу тарика пахта кушни республикада уз кадрини топади.

Андижон вилоятининг кушни Киргизистон Уш вилояти билан чегарадош ерларида пахталарни оддий бригадирлар, хатто оддий колхозчилар хам «учиришади». Уларнинг ерлари Узбекистонга туташ, бир хил жойларда Узбекистон билан Киргизистонни бир-биридан битта арик ажратиб туради. Шундай экан, Nexia автомобилига хожат йук. Шунинг учун терган пахталарини Ушлик фермерларга елкаларига ортиб олиб боришади. У ерда пахта жониворнинг кадри Козогистондагидан хам баландрок. Бинобарин, бозор иктисодиёти шароитида хар бир махсулот хам узини кадрлайдиганлар томонга учаркан.

Бу учаётган пахталар кимга канча фойда, кимга канча зарар келтиришини пахта иши билан шугулланаётган заводчилару, хисоб-китоб билан банд молиячиларгина билишса ажаб эмас. Лекин, Худога шукр, биз узимиз хам анча-мунча нарсани бировларнинг ёрдамисиз билиб оладиган булиб колдик: Госпланда социалистик иктисодни урганиб суяги котган Ислом Каримовнинг «иктисодий» сиёсати туфайли иктисодимиз чукиб бормокда, миллат эса кашшоклашиб. Яна Худога шукр-ки, атрофимизда иктисоди биздан анча тузукрок Козогистан, Киргизистон, Россия каби давлатлар бор. Узбекларнинг баъзилари уларга пахта учириб, купчилиги эса уларга мардикорлик килиб оила тебратиб туришга курблари етса керак.